 |
Mythe van Osiris
De ziel van de overledene wordt door de god Toth voor Osiris
geleid
Voor de oude Egyptenaren was Osiris de heerser over het
dodenrijk. Vaak wordt
hij afgebeeld als een
mummie, die recht spreekt over de zielen van overledenen.
Aan hen, die de onsterfelijkheid hadden verdiend door hun zuivere levenswandel,
schonk hij nieuw leven, uit inscripties en papyrusteksten blijkt echter dat hij
voor de oude Egyptenaren veel meer was dan alleen maar een god van de
onderwereld en een rechter over de doden. Hij was nl. ook de god van het
koningschap en van de levenskracht van de farao, een personificatie van de
vruchtbaarheid van het land, de geest van de vegetatiecyclus en in feite ook de
god van de Nijl
zelf. Verder werd hij geïdentificeerd met de zon, de maan en de
sterren van Orion.
De mythe van Osiris gaat over zijn eigen dood en wederopstanding, een thema dat
de dagelijkse cyclus weerspiegelt van het 'sterven' van de zon bij zonsondergang
en zijn 'geboorte' bij zonsopkomst. Als heerser over de doden was Osiris 'De
eersteling van hen, die het Westen bewonen'.
De ouders van Osiris waren Geb, de aarde, en Nut, de hemelgodin. Osiris werd
koning van Egypte en bracht het land en zijn bevolking tot bloei.
Hij leerde het
volk hoe het graan moest zaaien en oogsten, hoe zij akkers moesten aanleggen en
de grenzen ervan moesten meten, en hoe zij het land moesten bevloeien met
kanalen en dammen. De wetgeving, de godsdienst en het stadsleven waren allemaal
giften van Osiris. Hij was kortom de grote organisator van Egypte en hun
leidende geest, hij maakte Egypte tot wat het was. Ook wordt hij in verband
gebracht met de aardse en hemelse orde, en daarom ook met de sterrenhemel.
|
Zijn successen als koning van Egypte en zijn werk als organisator brachten met
zich mee dat hij veel reizen ondernam, maar toen hij van één van zijn vele
ondernemingen huiswaarts keerde naar zijn zuster en echtgenote Isis, werd hij
gedood door een groep samenzweerders die werden aangevoerd door zijn broer Seth.
Nu was Seth een dubieus figuur in het Egyptische pantheon. Hij werd geassocieerd
met de sterren van de Grote Beer, die door de Egyptenaren het sterrenbeeld
'Meskhetiu' werden genoemd, ofwel 'de poot en heup van de stier'. Als
tegenstander van Osiris stond Seth voor steriliteit, de woestijn, botte kracht
en geweld. In de mythe van Osiris is Seth de personifiëring van de chaos.
Tijdens een feestmaal wisten Seth en de andere samenzweerders Osiris ertoe te
bewegen om in een grote doos te klimmen, die eruit zag als een doodskist en
precies zijn formaat had. Vervolgens dromden ze om hem samen, sloten het deksel,
spijkerden het vast en wierpen het in
de Nijl. Volgens de Griekse schrijver
Plutarchus werd Osiris vermoord op de 17e dag van de maand Athyr, toen de zon in
de Schorpioen stond. Dat vond plaats in het 28e jaar van zijn regeerperiode.
De kist met zijn lichaam dreef stroomafwaarts en verliet de Nijl om uit te
monden in de Middellandse Zee. Zijn vrouw Isis volgde de kist en vond zijn
lichaam terug in de Syrische plaats Byblos. Van daar bracht ze het terug naar
Egypte. Hoewel ze hem niet weer tot leven kon wekken, slaagde zij er met behulp
van toverkracht in om hem een kind te laten verwekken. Zij verborg zijn lichaam
in de rietvelden van de Nijldelta en verzorgde diep in het geheim het pasgeboren
kind van Osiris.
Op een nacht vond Seth, die op jacht was bij het licht van de maan, het lichaam
van Osiris. Hij sneed het in 14 stukken en verspreidde deze over de rivier de
Nijl.
|
Toen Isis dit zag, deed zij haar uiterste best om de verspreide
lichaamsdelen van haar echtgenoot weer bij elkaar te zoeken. Met veel geduld
vond zij ze allemaal, op één na: zijn mannelijk lid. Het symbool van zijn
vitaliteit was verloren gegaan in de Nijl.
De 14 stukken van het lichaam van Osiris staan voor de 14 dagen van de afnemende
of opkomende maan, en op het plafond van de
tempel in Dendera
staan
inscripties die hier geen twijfel over laten bestaan. Op één paneel wordt een
oog, dat op een schijf was gelegd, vervoerd in een boot. Dit oog was een symbool
voor de zon of de maan. Thoth, de god van wijsheid en kennis, die met de kop van
een ibis wordt afgebeeld, bestuurt de bark. Thoth werd geassocieerd met de maan
en telde de dagen en seizoenen. Op een ander paneel worden de 14 dagen van de
toenemende maan gesymboliseerd door 14 traptreden waarop allemaal goden staan.
De mythe van Osiris vervolgt met zijn wederopstanding. Isis balsemde en
mummificeerde hem, en dankzij haar hulp verkreeg hij het eeuwige leven. In
talloze graven en
tempels wordt dit aspect van zijn mythe belichaamd in een
hemels persoon -
het sterrenbeeld Orion.
Orion en Sirius, de nachtelijke tegenhanger van Isis, worden vaak afgebeeld
terwijl ze varen in een hemelse boot. Gewoonlijk staat Orion daarbij op de
plecht, terwijl hij omkijkt naar zijn vrouw, die hem volgt tijdens de
nachtelijke reis van oost naar west. De sterrenhemel is het gebied waar de rest
van de mythe zich afspeelt. Zoals de dode Osiris in zijn kist via de Nijl uit
Egypte wegvoer, gevolgd door Isis, zo gaat Orion onder aan de nachtelijke hemel,
even later gevolgd door Sirius.
|
|
|