Nefertiti - Nefertete

                 

 

Meer dan tien jaar lang was Nefertiti de meest invloedrijke vrouw van Egypte. Door haar volk werd ze als een godin vereerd. Ze regeerde aan de zijde van Amenophis IV, heerser uit de 18de dynastie van het Nieuwe Rijk, die de naam 'Achnaton' aannam toen hij rond 1353 v. Chr. de troon besteeg. Toch weten we bijzonder weinig over deze koningin. Rond 1336 v. Chr. verdween ze spoorloos uit de geschiedenis, ze moet toen ongeveer 30 jaar oud zijn geweest.  Nefertiti trouwde met farao Achnaton, zoon van Amenophis III, in het vierde jaar van zijn regeerperiode. Ze moet toen zo'n 15 jaar oud zijn geweest. Achnaton was ten minste 14. Met dit huwelijk werd deze beeldschone jonge vrouw een van de machtigste vrouwelijke heersers ooit in Egypte. Ze was erg geliefd, ze werd door haar volk aanbeden. Bij alle belangrijke gelegenheden bevond ze zich aan de zijde van haar koning - vrijwel zijn gelijke in status. Maar dan loopt het spoor plotseling dood. Tot nu toe heeft niemand ook maar enige aanwijzing gevonden die licht kan werpen op Nefertiti's mysterieuze dood. En tot nu toe dacht men dat haar lichaam voor altijd verloren was gegaan.

Waar kwam Nefertiti vandaan
Ook over de achtergrond en afkomst van de jonge koningin is vrijwel niets bekend. Volgens één theorie was ze misschien de Mitannische prinses Tadukhepa, de beoogde bruid van Amenophis III, die in plaats daarvan met zijn zoon trouwde. Volgens een andere theorie kwam Nefertiti voort uit een verhouding tussen Amenophis III en een concubine. Dat zou betekenen dat Achnaton en Nefertiti elkaars halfbroer en halfzus waren. Deze theorie is echter weinig geloofwaardig aangezien ze dan recht zou hebben gehad op de titel "Dochter van de Farao", en dat was niet het geval. Volgens een derde theorie was Nefertiti de dochter van Ti (oftewel Tiy) en Ay (die ook wel Aya wordt genoemd).  In dat geval zou haar vader een vooraanstaand functionaris aan het hof van Amenophis III zijn geweest, en vertrouweling van Achnaton. Volgens deze theorie, die tegenwoordig steeds meer ingang vindt bij Egyptologen, zou Nefertiti zijn voortgekomen uit de hoogste kringen van de Egyptische maatschappij. Het is echter niet waarschijnlijk dat Ti de biologische moeder was van de oogverblindende koningin; er zijn aanwijzingen die het aannemelijk maken dat Ti haar voedster was.


Ter ere van de Zonnegod
Nefertiti en farao Achnaton voerden samen een aantal belangrijke religieuze en culturele hervormingen door. In een radicale breuk met Egyptische tradities maakten ze een einde aan de eeuwenoude verering van een groot aantal goden, waarna ze zich volledig wijdden aan de zonnegod Aton. In het vijfde jaar van Achnaton's regeerperiode verplaatste het Koninklijke echtpaar hun officiële residentie van Thebe naar Achet-Aton, het "Land van Aton's Licht", de huidige ruïnestad Tell el-Amarna. Zelfs in de tempel van Karnak, dat tot dan toe het traditionele centrum van de Amon verering was geweest, werden nieuwe tempels ter ere van de zonnegod Aton gebouwd. Ze werden gedecoreerd met een groot aantal afbeeldingen van Nefertiti, die als koningin de aanvullende Koninklijke titel 'Neferneferuaton - 'Perfect is de perfectie van Aton' droeg.

Nefertiti is vaker dan welke andere Egyptische koningin dan ook vereeuwigd in tempels en monumenten. Het is aannemelijk dat de beeldschone koningin zelfs de positie van hogepriesteres bekleedde, een rang die doorgaans enkel aan koningen was voorbehouden.

 

Toch verdween Nefertiti in de laatste jaren van Achnaton's regeerperiode van afbeeldingen en reliëfs, waarna ze werd vervangen door twee van haar zes dochters, Meritaton en Anchesenpaaton.

Mysterieus lot
Wat kan er gebeurd zijn met deze koningin. Lange tijd geloofden onderzoekers dat Nefertiti uit de gratie was geraakt en door Achnaton uit de Koninklijke familie was verstoten. Misschien omdat het gaandeweg duidelijk werd dat ze nooit een zoon zou baren. Volgens een andere theorie werd het Koninklijke paar tijdens een opstand door hun eigen volk verjaagd, men vond de aanbidding van Aton ketterij. Het is in elk geval duidelijk dat alles wat aan Achnaton en Nefertiti herinnerde, systematisch werd verwijderd nadat Toetanchamon in 1333 v. Chr. de troon had bestegen. Tot nu toe zijn in het graf bij Achet-Aton alleen voorwerpen aangetroffen die met Achnaton in verband kunnen worden gebracht, hetgeen erop wijst dat Nefertiti daar nooit is begraven. Noch is de dood van de koningin elders officieel geregistreerd.

Was Nefertete Achnaton's troonopvolgster
Hoewel Achnaton inderdaad een zoon had van zijn concubine Kia, namelijk Toetanchamon, had hij Smenchkare aangewezen als zijn troonopvolger. Het is nog steeds niet bekend wie deze regent eigenlijk was. Volgens sommige Egyptologen was dit een andere zoon van Achnaton en zijn minnares Kia, maar anderen zijn van mening dat Smenchkare een halfbroer van Achnaton was, of een ander lid van de koninklijke familie. Vanwege het feit dat Smenchkare en Nefertete dezelfde titel gebruikten - Neferneferuaton - denken sommige deskundigen dat Nefertete zelf de troon besteeg na farao Achnaton's dood in 1336 v.Chr. Maar er zijn ook aanwijzingen dat Nefertiti stierf in het veertiende jaar van Achnaton's regeerperiode, in een tijd dat Egypte door de pest werd geteisterd.

Blijft de verdwijning van Nefertiti dan voor altijd in nevelen gehuld? Misschien, maar het is ook mogelijk dat het naamloze lichaam dat volgens het Britse team van archeologen het gemummificeerde lichaam van deze beroemde Egyptische koningin is, enkele opmerkelijke verrassingen in petto heeft. Dit zou de meest sensationele vondst kunnen zijn sinds de ontdekking van het graf van Toetanchamon. De Britse Egyptologe Dr. Joann Fletcher is ervan overtuigd dat ze de mummie van de legendarische Nefertiti heeft gevonden, die ooit aan de zijde van farao Achnaton regeerde. Op dit moment is het onderzoek van Dr. Fletcher gericht op het vinden van bewijs voor haar theorie dat ze het gebalsemde lichaam heeft ontdekt van de vrouw die ongetwijfeld, na Hatsjepsoet en Cleopatra,  Egypte's beroemdste koningin was.

Mummie nr. 61072
In juni 2002 kregen Joann Fletcher, Egyptologe aan de universiteit van York, en haar collega's toestemming het graf te onderzoeken dat bekend staat als "KV35" in het Dal der Koningen. Het graf was in 1898 als eens geopend, maar in 1907 was het weer dichtgemetseld. Eén mummie in het graf trok de aandacht van het onderzoeksteam, omdat oude foto's ervan een sterke gelijkenis met de Berlijnse buste vertonen. De mummie, die als "Nr. 61072" was gecatalogiseerd, ligt samen met de gemummificeerde lichamen van een andere vrouw en een jongen in een zijgalerij van de grafkamer van Amenophis II. De drie mummies waren tegen het eind van de negentiende eeuw gevonden door de Franse archeoloog Victor Loret. Maar omdat ze in slechte staat verkeerden, werd er destijds en in de decennia daarna weinig aandacht aan besteed.
Maar nu, pas na zeer grondig onderzoek, is het Britse team tot de conclusie gekomen dat "Mummie 61072" waarschijnlijk van de legendarische koningin Nefertiti zelf is.

                                                        

Het lichaam van Nefertiti ontdekt
De Britse onderzoekers zeggen diverse bewijzen te hebben gevonden voor hun bewering dat het "herontdekte" lichaam daadwerkelijk van Nefertiti is, één van de oorlellen vertoont twee gaatjes, wat alleen in Koninklijke kringen gebruikelijk was. Bovendien troffen ze een afdruk van een hoofdband aan die uitsluitend door leden van de Koninklijke familie werd gedragen, en het hoofd was geschoren, wat volgens Dr. Fletcher onvermijdelijk is om een hoofddeksel als de beroemde blauwe kroon goed passend te kunnen dragen.

De voorlopige conclusie van het Britse onderzoeksteam luidt dan ook dat deze mummie, die onder een enorme stapel linnen werd aangetroffen, in elk geval een vrouw van Koninklijke status uit de Amarna-periode moet zijn. De lange, zwaanachtige nek, de hoge jukbeenderen en de trotse kaaklijn doen sterk denken aan de bekende afbeeldingen van Nefertiti. Als verdere aanwijzing dat dit de mummie van de beeldschone vorstin van het Nijl-Koninkrijk kan zijn, noemt dr. Fletcher een pruik die al eerder in de nabijheid van het gemummificeerde lichaam was gevonden. Het is een kunstmatig kapsel in Nubische stijl dat populair was bij vrouwelijke leden van de Koninklijke familie in het laatste jaren van de 18de dynastie. Bovendien wijzen de techniek die werd toegepast om de drie lichamen in graf KV35 te balsemen, de gebruikte materialen en het type mummificatie erop dat ze halverwege of tegen het eind van de 18de dynastie zijn uitgevoerd, dat wil zeggen tijdens de regeerperiode van farao Achnaton en zijn vrouw. Dat is tenminste de conclusie van dr. Stephen Buckley, een internationaal vermaard deskundige op dit gebied die heeft meegewerkt aan het minutieuze onderzoek naar de grafvondsten.

Sporen van geweld
Het lichaam dat aan Nefertiti wordt toegeschreven vertoont aanzienlijke sporen van geweld, die kennelijk met een bijl of een soort kapmes zijn toegebracht. Het rechteroor ontbreekt, evenals een arm, hoewel de arm tijdens de tweede expeditie van het Britse team in februari 2003 werd aangetroffen. Omdat er volgens Joann Fletcher vele aanwijzingen zijn dat Nefertiti was mishandeld en vermoord, is het mogelijk dat deze verwondingen nieuwe puzzelstukjes vormen die tot een positieve identificatie van het lichaam kunnen leiden. Volgens dr. Fletcher was de gewelddadige dood van de koningin mogelijk de wraak van het volk voor de manier waarop ze zich had afgekeerd van het oude geloof, samen met haar echtgenoot farao Achnaton.

 

 

Uit nauwgezet onderzoek van de mummie bleek verder dat het gezicht was toegetakeld met een zeer scherp voorwerp, bijvoorbeeld een dolk. Dit ondersteunt de theorie dat er sprake was van een gehate vorstin die werd gemarteld, of dat haar lichaam na haar dood werd verminkt. De rechterarm van de mummie, die later afzonderlijk werd gevonden, was in gebogen stand gebonden, met de hand omhoog. De vingers leken nog steeds de Koninklijke scepter vast te houden, hoewel de scepter zelf allang was verdwenen. In het oude Egypte konden alleen farao's op deze manier worden begraven. Aangezien sommige deskundigen van mening zijn dat Nefertiti een vrouwelijke farao was, kan dit een verdere aanwijzing zijn.

Het familiegraf
Een andere gedetailleerde aanwijzing wordt geleverd door een van de twee lichamen die in het graf naast "Mummie 61072" werden aangetroffen. Deze mummie lijkt het gebalsemde lichaam van koningin Ti te zijn. Dat was tenminste de conclusie van Amerikaanse en Egyptische wetenschappers die in de jaren '70 van de vorige eeuw een reeks haaranalyses hadden uitgevoerd. Ti was de gemalin van Amenhotep III en de moeder van Achnaton, en daarmee was ze nauw verwant aan Nefertiti.

Zal dit mysterie ooit worden ontrafeld
Er zijn echter ook deskundigen die hun twijfel hebben uitgesproken. Ze zijn niet overtuigd door de bewijzen die Fletcher en haar collega's hebben aangevoerd. De herontdekte mummie die ze hebben onderzocht zou volgens deze critici net zo goed iemand anders kunnen zijn, bijvoorbeeld een van Nefertete's dochters die volgens sommige bronnen ook een onbekende vrouwelijke farao was. Zodoende blijft de meer dan 3000 jaar oude mummie met catalogusnummer 61072 een raadsel, ondanks alle diepgaande onderzoeken. Om het geheim van het lichaam definitief te ontrafelen zou een vergelijkend DNA onderzoek uitkomst bieden. Maar tot nu toe zijn er nog geen overblijfselen gevonden van Nefertete's kinderen of andere nauwe bloedverwanten, zodat een dergelijk genetisch onderzoek nu niet mogelijk is.

Menu