Farao Toetanchamon

Toetanchamon stierf ongeveer 3300 jaar geleden. Hij bracht zijn jeugd door in de stad Amarna. Aanvankelijk was zijn naam niet Toetanchamon maar Toetanchaton, naar de Egyptische god Aton, een god die werd aanbeden nadat zijn vader Achnaton een drastische wijziging in de godsdienst van het Egyptische rijk had doorgevoerd door voor het eerst het monotheïsme (geloof in één god) in te voeren. Lange tijd heeft men gedacht dat Nefertiti zijn moeder was, maar men denk nu, dat Toetanchamon een zoon was van Achnaton bij één van zijn bijvrouwen. Toetanchamon werd koning op de leeftijd van 9 jaar. Op die leeftijd was hij natuurlijk nog niet in staat om te regeren. Toetanchamon was gehuwd met Anchesenamon en was de opvolger van Achnaton, hoewel er in de tussentijd waarschijnlijk nog farao Smenchkare geregeerd heeft. Hij was een kindfarao van de 18e dynastie die heerste over Egypte tussen 1333 en 1323 v. Chr. Er is twijfel over de doodsoorzaak van Toetanchamon. Hij had een wond aan de schedel. Hij kan een ongeluk gehad hebben met zijn paarden of misschien is hij wel vermoord. Uit onderzoek blijkt dat Toetanchamon tussen 18 en 19 jaar oud was toen hij stierf. Dankzij het fruit en de bloemen dat men in de sarcofaag gevonden heeft,  kon men vaststellen in welk seizoen hij gestorven is. Hij werd begraven eind maart of begin april.  Het exacte moment van overlijden moet ongeveer 70 dagen vroeger geweest zijn. Dat is ongeveer de termijn van de mummificatie. Hij was niet de meest bekende farao van Egypte. Hij leefde niet lang genoeg om belangrijke zaken te realiseren. Maar toch is hij tegenwoordig de meest bekende farao van Egypte dankzij de ontdekking van (Howard Carter) van zijn 'niet' leeggeroofde graf. Niet ver van Thebe (het tegenwoordige Luxor), aan de westkust van de Nijl, is een woest uitgeholde bergketen gesitueerd. Daar bevindt zich o.a. de Vallei der Koningen.

De laatste rustplaats van ongeveer 40 farao’s zijn gelegen in deze vallei. De Koninklijke graven werden vaak geplunderd. Eén farao ontsnapte aan de plunderingen. Het bouwen van zijn graf moet begonnen zijn bij zijn kroning. Eerst werd een rots uitgehouwen,  de kamers ingericht, en dan werden de tekeningen op de muur aangebracht. Toetanchamon’s plotselinge dood verhinderde dat zijn graf helemaal afgemaakt werd. Daarom werd hij begraven in een relatief klein graf. Het schijnt dat het graf bedoeld was voor een minder belangrijk persoon. Waarschijnlijk daarom dat de plunderaars het graf niet hebben gevonden. De vallei werd niet grondig doorzocht tot de 20ste eeuw. Langdurige en vaak moeizame onderzoekingen  in erbarmelijke omstandigheden, brachten weinig aan het licht. Archeologen van verschillende landen hadden meegewerkt. Maar Toetanchamon’s graf bleef onvindbaar. Maar een Engelsman, Howard Carter, was er van overtuigd dat dit niet het graf was van Toetanchamon. Hij werd naar Egypte gestuurd door Lord Carnarvon, een rijke man die gefascineerd was door Egypte.

                   

Toetanchamon in het Cairo museum                            Lord Carnarvon                     Howard Carter

In 1917 begon Carter te zoeken naar het graf, maar omdat het dure speurwerk geen resultaat opleverde, stopte Lord Carnarvon met de financiering. Maar Carter ging door. Op 4 november 1922 ontdekte Carter het graf, onder het graf van Ramses VI, de trap, welke leidde naar een van de meest fantastische archeologische ontdekking ooit. Toen hij 10 treden had uitgegraven werd een zware stenen deur zichtbaar. Op het slot, dat was verzegeld met klei van de Nijl, zag Carter het zegel van de autoriteiten uit de 18e dynastie (1540 tot 1295 v. Chr.). Dit was een sensatie. Een verzegeld rotsgraf was nog nooit gevonden in de Vallei der Koningen. Carter vulde alles weer op, omdat hij vond dat zijn beste vriend, met wie hij hoop en teleurstellingen had gedeeld in al die jaren en die een fortuin gespendeerd had in deze onderneming, moest delen in deze ontdekking. Dus Carter telegrafeerde Lord Carnarvon die in Londen verbleef. Hij kon pas 3 weken later komen. Op 24 november werden de treden wederom blootgelegd. In totaal 16 treden. Zij ontdekten nog 2 andere zegels met het teken van Toetanchamon. Op dat moment wisten ze zeker dat zij het echte graf van Toetanchamon hadden gevonden. De dag erna werd het slot geopend. Nu moesten ze het afval nog uit de gang ruimen. Daarna stootten ze op nog een deur. Deze was ook verzegeld.

                             

De treden (1) leiden naar een deur (2) waar wachtposten stonden opgesteld. Nadat de deur was opengebroken kwam men in een 7 meter lange gang (3) met vaten, schalen en kokers. Een 2e verzegelde deur (4) wordt opengebroken en men zag een grote kamer (5) met allerlei voorwerpen en overal goud. Het bleek om ca. 650 voorwerpen te gaan. Draagbaren, levensgrote standbeelden van mensen, bedden, kasten, zetels en vazen. Nadat de voorwerpen waren verwijderd ontdekte men een nieuwe verzegelde deur (6) , ook deze werd opengebroken. Men kwam in een kamer met schatten die herinnerden aan de kinderjaren van de farao. In deze kamer bevond zich weer een deur (7) die toegang gaf tot de grafkamer van Toetanchamon (8). Naast de grafkamer bevond zich nog een schatkamer (9) met enorme rijkdommen.
Op 26 december boorde ze door de stevige muur met een ijzeren staaf. Een bedwelmende vlaag van warme lucht, die 3000 jaar opgesloten was geweest, kwam hen tegemoet. Carter stak een kaars aan om te zien of er geen giftige gassen vrijkwamen. Dan maakte hij de opening een beetje groter en stak zijn kaars erdoor. Hij kon op dat moment niets onderscheiden. Hij werd verblind door het licht. Een heleboel verschillende objecten werden zichtbaar. Carter was compleet verrast. Gouden stoelen, sofa’s, vazen, sculpturen, alle soorten materiaal. Het glinsterde allemaal. Het goud had niets van zijn glans verloren. Er was een complete stilte in de gang. Tenslotte vroeg Lord Carnarvon: Zie je iets? Carter antwoordde: Ja zeer mooie dingen! Een sterke geur van zalven, oliën en kostbaar hout overmande hen. Zij hadden niet alleen het graf van Toetanchamon gevonden maar bovendien één van de best bewaarde graven ooit. Welke verassingen zouden ze nog vinden. Dit was enkel nog maar de voorkamer.

Reconstructie van het gezicht van Toetanchamon

Het nieuws over de grote gouden schat was vlug verspreid. De ingang van het graf waren vele 'notabelen' aanwezig, toen Carter officieel de gang naar de voorkamer opende. Tot dan hadden zij ongestoord kunnen werken. De hele wereld leefde met hen mee. Wat er gevonden werd, was overweldigend. Het uitputtende werk, om alles te catalogiseren en te bewaren nam 3 maanden in beslag. Ondertussen was het 17 februari 1923. Toen kwam het moment dat de muur tussen de voorkamer en de grafkamer opengebroken werd. Toetanchamon’s grafkamer werd zichtbaar. In deze ruimte, met een lengte van 6 ½ meter en een breedte van 4 meter, stond 1 monument, de gouden schrijn. Dit is het grootste vergulde oppervlakte dat ik ooit gezien heb vertelde Carter. In geen enkel graf was er iets gevonden zoals dit. Nu konden ze de aangrenzende schatkamer binnengaan. Een beeld van de god Anubis, met het hoofd van een jakhals, waakte over de ingang. Ze vonden een klein altaar en de canopen waarin de verschillende organen zaten van de jonge farao.

Deze organen werden verwijderd toen hij werd gemummificeerd. Er werden ook 2 gemummificeerde foetussen gevonden. Er wordt verondersteld dat dit zijn kinderen zijn. De volgende opdracht was om alles te fotograferen en alle objecten inpakken om ze naar het museum in Caïro te brengen. Toen ze daar mee bezig waren kreeg Lord Carnarvon hoge koorts. De dokters stelden vast dat hij een bloedvergiftiging had opgelopen. Hij was geprikt door een mug in de Vallei der Koningen. Zijn toestand verslechterde en stierf op 6 april 1923. Zijn tragisch lot werd een legende, de vloek van Toetanchamon, zo luidt het verhaal. De dood van zijn vriend beroerde Carter diep, maar hij werkte onophoudelijk door. In oktober 1923 keerde hij terug naar de vallei der Koningen. Het graf wachtte nog steeds om verder geopend te worden op een wetenschappelijke manier. De grafkamer bevatte 4 vergulde schrijnen die in elkaar pasten. De binnenste, bedekte een stenen sarcofaag. Nu wachtte hem een zware taak. Hij moest de zware steen van de tombe verwijderen. In een diepe stilte werd de enorme, in twee stukken gebroken tombedeksel opgetild.

Het licht scheen op de sarcofaag. Ze werden geconfronteerd met schatten die hen verbijsterde. De inhoud was geheel bedekt met doeken van zeer fijn linnen. Ze namen een voor een de doeken weg. De gehele ruimte was gevuld, met een gouden beeld van de jonge koning, gemaakt met onvoorstelbaar vakmanschap. Dit was het deksel van een erg mooie doodskist. Twee gevleugelde godinnen omklemden het grootste deel van dit fantastisch monument. Het hoofd en de handen van de Koning waren  gemaakt uit puur goud en gevormd met een uiterste perfectie. De handen die gekruist waren over zijn borst, droegen de Koninklijke tekens van waardigheid, de scepter en de zweep, ingelegd met diep blauw aardewerk. Het gezicht en de gelaatstrekken waren gemaakt van bladgoud, de wenkbrauwen en oogleden ingelegd met lapiz-bazuli glas. Twee waardigheidstekens waren op het voorhoofd van de jonge farao te zien, de cobra en de gier, maar misschien het meest ontroerende was de simpele bloemenkrans er om heen. Men kan zich voorstellen dat dit misschien het laatste afscheidsgeschenk was van zijn jonge weduwe. Voor hen lag wat er overgebleven was van een schaduw van zijn naam. Rond het einde van 1930 was Carters taak volbracht. Het graf was leeg, behalve de sarcofaag en de mummie van de Koning. Toetanchamon die beroofd is van zijn schatten, rust in zijn graf dat geplunderd werd door de moderne mens.

Archeologen doen nieuwe ontdekking in graf van Toetanchamon
Een Egyptisch team van archeologen heeft in een schatkamer van de farao Toetanchamon bijkomende grafgiften ontdekt. In een ondergrondse ruimte naast de grafkamer zijn twintig intacte kleipotten met deksels gevonden die het zegel van Toetanchamon dragen, aldus de Hoge Raad voor Oudheidkunde. De secretaris-generaal van de dienst verklaarde dat de peervormige potten van een halve meter hoog binnenkort zullen geopend worden, zodat de inhoud kan onderzocht worden. Voorts werden er acht korven met relatief goedbewaarde ovale gesuikerde vruchten van de waaierpalm aangetroffen. Ook zullen zestig zegels van de farao onderzocht worden, die de ontdekker van het graf, de Brit Howard Carter, in 1922 in de kamer heeft achtergelaten. Het graf van Toetanchamon (circa 1319-1309 v.Chr.) is vooralsnog het enige graf in de Vallei der Koningen bij Luxor dat niet door grafschenners werd geplunderd. De schatten uit het graf van de jonge koning vullen in het Egyptisch Museum in Cairo verschillende grote zalen.

Mummie Toetanchamon aan publiek getoond

De mummie van Toetanchamon is voor het eerst aan het publiek getoond (04-11-2007), precies 85 jaar nadat de graftombe van de farao in de Koningsvallei in het Egyptische Luxor werd ontdekt door Howard Carter. Na 3300 jaar zien we het gezicht van Toetanchamon. Archeologen haalden de mummie in de ondergrondse tombe uit zijn stenen doodskist, waarbij ze kortstondig de linnen doek verwijderden die zijn leerachtige zwarte gezicht en lichaam bedekte. De mummie van de 19-jarige farao werd daarop in een plexiglazen kist met klimaatbeheersing gelegd, waarin het publiek hem vanaf nu kan bezichtigen. Alleen zijn hoofd en voeten zijn niet bedekt door de linnen doek. Wetenschappers begonnen de zwaar beschadigde mummie ruim twee jaar geleden te restaureren, nadat er een CT-scan van was gemaakt die uitwees dat Toetanchamon 3300 jaar geleden niet door geweld om het leven is gekomen en waarschijnlijk, kort voor zijn dood, een beenbreuk opliep waarbij mogelijk een ontsteking ontstond.

Na nieuw genetisch onderzoek door wetenschappers uit Egypte, Italië en Duitsland blijkt dat Toetanchamon is gestorven aan malaria. De jonge farao was besmet door een parasiet die malaria veroorzaakt, tevens had hij een aantal erfelijke aandoeningen, zoals de ziekte van Köhler en een groeistoornis waardoor voetbotjes afsterven. Door alle aandoeningen had Toetanchamon weinig weerstand. Uit de scans werd ook duidelijk dat Toetanchamon een hazenlip had en een klompvoet. "Je kunt hem zien als een jonge, fragiele koning die een wandelstok nodig had om te lopen. In de graftombe van Toetanchamon werden 130 verschillende wandelstokken gevonden. Ook wijst DNA onderzoek uit dat de ouders van Toetanchamon broer en zus zouden zijn geweest, hetgeen de gedachte dat zijn vader Achnaton en zijn vermoedelijke moeder Nefertiti in een heel ander daglicht stelt. Broer-zus relaties kwamen overigens vaak voor bij farao's. Omdat zij als godheid werden gezien, was het gebruikelijk dat ze onderling trouwden.

Volgens het hoofd van de Egyptische oudheidkundige dienst, Zahi Hawass, raakte de mummie beschadigd toen de ontdekker, Britse archeoloog Howard Carter, hem uit de tombe haalde en zijn beroemde gouden masker probeerde te verwijderen. De kwaliteit van de mummie is verder verslechterd doordat grote hoeveelheden toeristen de tombe bezoeken. De vochtigheid en hitte die door de bezoekers in de grafkelder ontstaat zorgen ervoor dat de mummie langzaam in poeder verandert. "Alleen het gezicht is nog goed", aldus Hawass.

         Zie ook:  De Vloek van Toetanchamon

Menu